Đây có thể là một bài viết hơi nhàm chán, vì thực sự mình nghĩ rằng nhiều người đã biết vấn đề này rồi. Thành ra có vẻ nói hơi thừa. Nhưng, vẫn phải viết ra để các bạn mới (newbie, beginer..) hiểu rõ vấn đề hơn.

Một công thức Mixing cụ thể, có hay không? Vâng, không cần nhiều lời, câu trả lời của mình là KHÔNG!

Mình xin khẳng định lại một lần nữa: không có một công thức MIXING cụ thể.

 “Mix như thế nào” phụ thuộc tín hiệu đầu vào (Input)

Sẽ không thể có một góp ý nào cụ thể, khi chưa nắm rõ được tình trạng củatín hiệu đầu vào (tình trạng của các file audio bên trong project). Nếu bác sĩ không nắm rõ được tình trạng con bệnh, thì mọi đơn thuốc đều lệch lạc và có thể dẫn đến tử vong. Vì vậy bạn phải chắc chắn về tình trạng của các file audio, project của mình nó đang như thế nào, “nó có cần phảixử lý – can thiệp gì không? Hay là nó tốt và hay sẵn rồi?”

Để bắt bệnh & chữa bệnh, thì bạn phải có kiến thức chuyên khoa. Điều mình muốn nói ở đây là bạn phải có một gu thẩm mỹ âm thanh riêng của mình, bạn phải tự đánh giá được thế nào là hay& tốt, thế nào là không hay& không tốt. Điều này rất tốn thời gian,và đòi hỏi một sự để ý nghiêm túc khi nghe nhạc – một sự nghe có độ tập trung và chủ đích (xem thêm những lời khuyên bên dưới của mình trong phần Luyện tai)

Một nguyên lý nữa mình muốn nói đến: “Rác đầu vào thì sẽ có rác ở đầu ra”.Nguyên lý này rất đơn giản và dễ hiểu, không cần giải thích nhiều đúng không? Vì vậy hãy cố gắng tối ưu tín hiệu đầu vào thật tốt khi thu âm (tối ưu một cách chủ đích).

“Mix như thế nào” phụ thuộc vào phong cách âm nhạc

Một người chỉ mix nhạc Rap/Hiphop với các drum loop thì chắc sẽ không bao giờ cho bạn được một lời khuyên hữu ích về cách mix drum cho Rock .Bạn không thể mix drum của nhạc Trance hay Dance bằng cách nghe theo lời khuyên của một cuốn sách về mixing Rock/Metal được. Quá dễ hiểu phải không?

Mỗi một dòng nhạc đều có đặc trưng và cá tính riêng, không có một công thức chung hay công thức cụ thể nào để áp dụng cho các loại nhạc cụ trong lúc mix. Cùng là drum, trong dòng nhạc thú dữ như Metal thì nó là linh hồn và xương sống, nhưng trong một số sản phẩm mang tính POP thì nó lại là thứ yếu thôi. Sound và vị thế của drum trong Metal nó khác hoàn toàn với  POP. Hãy để ý đến tương quan giữa các nhạc cụ trong bản mix

Nếu bạn mix Rock/Metal – hay cái gì đó đại loại như thế, thì đừng tin lời khuyên từ một người chỉ suốt ngày mix nhạc Trance. Bạn sẽ nhận được một lời khuyên kiểu “boost 5dbs tại 50hz và 200hz ở con kick”,  làm theo đi và chắc chắn nghe sẽ như sh*t.

“Mix như thế nào” phụ thuộc vào Khẩu vị âm thanh

Mỗi người có một gu thẩm mỹ âm thanh khác nhau, nên các lời khuyên về cách mix cũng chỉ tương đối. Chẳng có một cách xử lý nào là hoàn toàn đúng và tốt cả, nó phụ thuộc vào khẩu vị của bạn rất nhiều

Điều này nảy sinh là do tất cả mọi người trong chúng ta đều nghe các thể loại nhạc, các nghệ sĩ, các bản nhạc khác nhau..Nên dẫn đến cảm nhận về âm thanh khác nhau. Thậm chí nếu để ý, bạn sẽ thấy cùng một nghệ sĩ (hay một band nhạc), cùng một producer nhưng chỉ 2 albums đã có sự khác nhau về âm thanh rồi. Khẩu vị hay cảm nhận về âm thanh, nó rất mang tính thời điểm. Cũng giống như kiểu quan điểm sống vậy, có đúng sai (tương đối nhé) và có cả sự khác nhau. Người thì thích uống rượu mạnh, người thì thích trà đá cafe chém gió, kẻ thì thích uống bia có tay vịn (bia ôm), riêng mình thì nói không với rượu bia và chỉ thích uống nước trắng (nước trắng tốt cho cơ thể, 75% cơ thể người là nước thì phải!?). Và tất nhiên, mình hay bị bạn bè than phiền là: “Sao không bao giờ uống rượu? sao lãnh cảm vàkiêu căng, coi thường nhau thế?” Biết sao được, khẩu vị mình nó thế, mình đã dốt nát sẵn rồi, mình không muốn rượu bia làm ảnh hưởng đến đầu óc nữa.

Quay trở lại vấn đề, dù cho khẩu vị có khác nhau nhưng điều quan trọng ở đây phải là sự cân bằng (uống rượu 365 ngày/năm sẽ bị gọi là nát rượu, hãy cân bằng và điều độ). Sự cân bằng  là tiêu chí hàng đầu của các mixing engineers. Bạn không thể nghe một bản nhạc um bass từ đầu đến cuối hay chóe tai từ đầu đến cuối được, rõ ràng đây là một sự tra tấn.

Dù khẩu vị của bạn về bass guitar là phải thật sâu và gấu chó, bạn ưu tiên rất nhiều cho dải trầm của bass guitar, nhưng hãy chắc chắn khi con kick giã vào hay khi play full các nhạc cụ thì mọi thứ đều phải ổn và hài hòa, không có một cái gì trội quá đáng hay bị hao hụt quá đáng. Minh xin nói thật rằng có rất nhiều bản mix ở Việt Nam đều có phần hát quá to (vặn bé volume xuống bạn sẽ thấy phần vocal lòi ra rất nhiều), với mình đây là điều rất phản cảm.

Vậy beginers phải làm thế nào?

Luyện tai

Mình đã nói về gu thẩm mỹ âm thanh rồi, và bây giờ là lúc bạn cần phải xây dựng cho mình một gu thẩm mỹ âm thanh. Bạn phải có một tiêu chí để đánh giá âm thanh, để từ đó bạn mới có thể đưa ra quyết định xem là cần can thiệp (mix) gì trong project để bản mix cuối cùng được tốt hơn (final mix). Bạn sẽ không thể đánh giá được một đứa chân dài đang đi ngoài đường là ngon hay không ngon, khi bạn không có một tiêu chí hay khái niệm “thế nào là ngon” ở trong đầu Và một khi bạn không chắc là nó “ngon hay không ngon” thì bạn cũng không thể đưa ra quyết định “tán hay không tán”. Nhiều khi có những thằng thẩm mỹ khá dị biệt, chỉ cảm thấy ngon khi gặp những đứa con gái có râu.

Để có một gu thẩm mỹ tương đối ổn, lời khuyên của mình là: Hãy nghe các bản mix chuẩn công nghiệp thật nhiều (nhất là của các bố producer được giải grammy về mixing ấy, để điều chỉnh lại cảm nhận về âm thanh, có một hệ quy chiếu về âm thanh tốt hơn. Và ngược lại với điều này, đừng nghe các sản phẩm do các tay mơ làm nữa. Đôi khi muốn tạo ra cái gì đó tốt hơn thì cần phải phũ phàng. Nếu chơi với một hội bạn mà không làm cho bản thân khá lên được, thì tốt nhất đã đến lúc nên nói lời goodbye my friends. Hãy mạnh dạn xóa các bản nhạc có chất lượng âm thanh quá lởm ra khỏi máy tính, máy điện thoại, máy nghe nhạc và đừng bao giờ nghe lại chúng nó nữa!

Sẽ tuyệt vời hơn nếu bạn được nghe các track riêng lẻ trong một project (tất nhiên là final mix của project đó phải hay). Khi bật riêng từng nhạc cụ trong bản mix (chế độ solo), âm thanh nghe thấy có thể  sẽ rất bình thường, đôi khi khá là dị. Nhưng khi bật tất cả các track, thì mọi thứ đều cân bằng và hài hòa. Tiếng nhạc cụ bạn nghe thấy trong bản mix cuối cùng thực ra khi bật ở chế độ solo lại nghe không như những gì bạn tưởng tượng. Đó mới chính là vấn đề mình muốn nói.

Nếu có điều kiện, bạn nên bỏ tiền ra mua các project, hoặc multitracks (các track riêng lẻ) để nghe và xem xem người ta làm gì trong project đó. Tự đặt câu hỏi là tại sao họ lại làm như vậy, và từ đó tập làm theo, bạn sẽ tiến bộ. Hãy tin mình là những gì bạn bỏ tiền ra đầu tư học tập đều rất đáng giá, thế giới này không có gì là miễn phí cả, bạn muốn có kiến thức tốt thì phải trả tiền cho những người thầy tốt.

Thủ công hơn như trước đây mình hay từng làm là: trước khi tập mix, hãy nghe các bản mix hay, có dòng nhạc gần với thứ nhạc bạn đang chuẩn bị tập mix (thậm chí bạn có thể import thẳng bản mix hay đó vào trong project để nghe tham chiếu & so sánh, nhớ phải giảm volume của track đó xuống vì các bản final mix ngày nay thường có volume rất to, điều này sẽ làm át mất cảm quan của bạn). Sau khi mix xong tốt nhất hãy nghỉ ngơi vài tiếng để chotai phục hồi và cân bằng, sau đó nghe lại những gì bạn vừa làm và tiếp tục so sánh & tham chiếu. Điều này sẽ tránh cho bạn không bị lừa bởi những đặc điểm của tai người như: “nghe lâu thành quen, nghĩ đó là hay” & “ to là hay (loudness war)”.

Luyện kỹ năng

Đừng bao giờ hi vọng những gears xịn, plugins xịn sẽ mang lại cho bạn một bản mix cuối cùng tuyệt hảo. Đồ xịn sẽ cứu giúp bạn phần nào trong quá trình xử lý riêng biệt từng thứ một, nhưng để có sản phẩm cuối cùng hay thì bạn phải biết cách phối hợp mọi thứ lại với nhau (Minh chứng ở đây là nhiều phòng thu đồ đạc rất xịn, mà sản phẩm nghe rất không ổn chút nào). Chung quy lại, bạn vẫn cần phải hiểu rõ về đồ đạc mà mình đang dùng, và biết mình đang cần thứ âm thanh như thế nào.

Trước khi viết bài này, ngày hôm qua mình đã xóa sạch tất cả các plugins để mixing trong máy tính, và thời gian tới mình sẽ chỉ luyện tập với những công cụ mặc định của phần mềm chủ (các EQ, compressor.. mặc định của Cubase 5). Mình phát hiện ra là mình có rất rất nhiều plugin, nhưng mình hoàn toàn không làm chủ được chúng nó, mình không thực sự hiểu hết được những plugin mình sở hữu. Quá nhiều công cụ chỉ gây ra sự phân tâm và làm giảm sự tập trung.

Kỹ năng sẽ giúp bạn cán đích nhanh hơn và sớm hơn. Trước khi mix bạn cần phải có một nền tảng kiến thức về những công cụ mixing đã. Bạn không thể dùng EQ hay compressor để làm cho sound hay hơn, khi bạn không biết mục đích của chúng là gì. Hãy nắm vững nhưng thứ căn bản trước, rồi mới có thể tiến hành tốt được. Những lâu đài xây không có nền móng sớm muộn gì cũng sẽ đổ.

Mixing ổn = Gu thẩm mỹ ổn + Kỹ năng, hiểu biết ổn

Đó là công thức của riêng mình, mình áp dụng nó không chỉ trong mixing mà rất nhiều lĩnh vực mình quan tâm. Hãy có một gu thẩm mỹ ổn để biết thế nào là tốt và chưa tốt. Hãy trau dồi kỹ năng & hiểu biết để có thể làm việc một cách hiệu quả. Đó là những gì mình muốn truyền đạt với bạn – những người mới bắt đầu. Đây là 2 yếu tố cực kì quan trọng mà bạn cần phải tập trung vào. Vấn đề tuy đơn giản vậy thôi, nhưng để đạt được điều đó, bạn sẽ mất một lượng thời gian khá khá.

Có lẽ đây là một bài viết hơi thừa với những anh em đã làm nghề. Nhưng mình tin rằng nó sẽ giúp ích cho các beginer có một định hướng rõ ràng hơn, không bị mông lung, và cũng không bị tá hỏa khi thấy có quá nhiều thứ cần phải tìm hiểu – mà không biết cái nào thực sự quan trọng và cần thiết