Tại thời điểm này, là thời điểm đội kỹ thuật tham gia trên sân khấu. Thiết lập sân khấu là một vấn đề lớn vì đó là những cái bạn đang trình bày cho khán giả. Tại thời điểm này, nó sẽ là chỗ hoạt động khá đông đúc: Kỹ sư monitor sẽ chạy dây cable loa monitor, và kỹ sư tại chỗ sẽ xem xét chung quanh để được hướng dẫn, miễn là tất cả họ không ngồi ở phòng kỹ thuật để uống trà và ăn bánh. Kỹ thuật hậu đài sẽ bận rộn dựng hậu cảnh và những vật dụng khác. Bạn có lẽ sẽ hét vào kỹ thuật ánh sáng vì họ đã quyết định đưa đèn MAC500 lên giàn khung và đang ngồi ngay trên đầu bó dây cable micro của bạn, và người quản lý chương trình đang ở đâu đó, không thấy được. Bằng cách nào đó, cả nhóm sẽ làm việc cùng nhau và làm cho sân khấu trông tuyệt vời.

Kế hoạch sân khấu (stage plan) và danh sách channel (channel list), bạn đã cẩn thận đặt chung với nhau rất tiện lợi, nó sẽ giúp đỡ kỹ thuật âm thanh tại chỗ và đội của bạn, là chỗ bạn đã viết những điều cấn thiết và những vị trí trên sân khấu. Tất cả bục sẽ vào chỗ, đã chạy dây micro vào satellite boxe, và hy vọng bạn sẽ có những micro gắn chân ở bên cạnh nhạc cụ bạn muốn nó hướng vào, đã sẵn sàng cho bạn đặt nó. (Dĩ nhiên, điều này không phải luôn như vậy). Cố gắng giữ tất cả mọi cái thật gọn gàng và ngăn nắp nếu có thể, theo cách đó, tất cả mọi cái sẽ trông chuyên nghiệp, bạn sẽ biết chỗ mọi cái đang vào vị trí, và quan trọng nhất, khi đèn biểu diễn sáng lên, sẽ không có ai vấp ngã trên bất cứ cái gì.

Từ quan điểm của bạn với tầm nhìn của kỹ sư âm thanh, yếu tố chính của việc thiết lập sân khấu là micro. Có rất nhiều, nhiều loại micro khác nhau, và nó làm việc theo ba nguyên tắc khác nhau nhưng tất cả đều xoay quanh nguyên tắc thu nhận những rung động âm thanh và chuyển đổi thành tín hiệu điện rồi đưa xuống line micro và mix lại để bạn nghe được.

Bạn có cả thế giới để lựa chọn khi nói đến micro, có rất nhiều loại từ nhiều hãng sản xuất khác nhau, mỗi cái đều có sự độc đáo của nó. Một khi đã thử nghiệm với vài micro và vài vị trí khác nhau, bạn sẽ sớm hiểu những cái nào hoạt động tốt nhất cho bạn.

Rất tốn thời giờ, bạn sẽ sử dụng những micro cụ thể cho những mục đích cụ thể: micro vocal, micro nhạc cụ, v.v. Tuy nhiên, luôn tốt khi thử vài kết hợp khác nhau. Thí dụ, Audio Technica 510 là micro vocal tiêu chuẩn công nghiệp, nhưng bạn cũng có thể xử dụng nó trên guitar, bass, trống snare, hay trống kick. Những micro này thật tuyệt vời vì nó hoạt động trên bất cứ cái gì và làm cho âm thanh nhạc cụ tề chỉnh lên. Tôi cũng là fan lớn của Audio Technica AT4050 (một trong những micro tốt nhất trên hành tinh, đến chừng mực tôi quan tâm). Nó có âm thanh tuyệt vời trên guitar (và nó làm micro treo cũng tốt, nhưng nó còn được việc nhiều hơn thế). Một trong những vấn đề lớn với những loại micro là âm thanh của nó quá tốt: Nếu lấy micro mắc tiền nhất trong hộp micro xài cho guitar của bạn, thì tiếng guitar sẽ bị ló ra. Tín hiệu có thể quá sắc nét và sạch, vì vậy khi bạn đặt nó bên cạnh SM58 cho vocal chính (với chênh lệch giá gần $500), nó chỉ không những cho âm thanh đúng. Bạn cần phải chọn micro phù hợp cho công việc. Nếu bạn có ngân sách cho micro chất lượng tốt, thì tuyệt vời, nếu không, hãy chọn lựa một cách khôn ngoan.

Nếu bạn không có thời giờ thử nghiệm, luôn theo cái gì bạn biết. Nếu người nào đó cho thấy cái gì đó, hãy xử dụng lời khuyên của họ, nhưng cũng không sợ phải quay về cái gì bạn đã biết. Micro là một điều rất độc đáo, và những cái hoạt động cho một người tốt, chưa chắc cho tất cả người khác đều vậy.

 MICROPHONE DYNAMIC VÀ CONDENSER

Trong ngành công nghiệp live, thật tế chỉ sử dụng hai loại micro: dynamic và condenser. (Những loại micro khác, chẳng hạn như micro ruban (ribbon), đơn giản là không thật tế, nó quá tinh tế để đưa vào tour lưu diễn, và nó cũng thường khá mắc tiền). Tuy nhiên, sự lựa chọn micro trong phạm vi dynamic và condenser rất lớn, do đó, không bao giờ nghĩ bạn sẽ không thể tìm thấy bất cứ cái gì tốt.

Micro phổ biến nhất bạn thấy trong bất kỳ thiết lập live nào đều có cuộn dây di động (moving coil), thường gọi là micro dynamic. Những cái này có khuynh hướng là micro chắc chắn, đáng tin cậy, bền, và nói chung là tốt. Phạm vi giá tiền của nó khá lớn, từ vài chục đến vài trăm. Bạn sẽ thấy đặc tính âm thanh của những micro này có khuynh hướng nhiều sắc thái hơn micro condenser một chút, và vì điều này, chắc chắn bạn sẽ tìm ra một micro đa năng. Nếu bạn chỉ trình bày với micro dynamic, bạn có thể làm âm thanh ban nhạc của bạn luôn luôn tốt, mặc dù cymbal và nhạc cụ không điện tử thật sự được hưởng lợi từ đáp ứng thoáng qua và tiếng high rõ ràng tốt hơn của micro condenser.

Micro condenser có khuynh hướng âm thanh rất sạch và có đáp ứng tần số cao mở rộng. Nó được xử dụng cho những cái như hi-hat và để treo, nhưng tầm xử dụng của nó vượt xa như vậy.

Dưới đây chúng ta sẽ xem xét sự khác biệt giữa hai loại microphone này chi tiết hơn.

Micro dynamic

Micro dynamic hoạt động theo cùng một cách như loa, nhưng ngược lại: Màng (diaphragm) micro thu nhận sóng âm, và một cuộn dây nằm trong một từ trường chuyển đổi những rung động của diaphragm thành tín hiệu điện, sau đó đưa vào mixer để mix. Trong micro, diaphragm là một màng mỏng, dán vào một cuộn dây đồng, giống như cái loa. Khi sóng âm tiếp xúc với diaphragm, di chuyển nó, làm cho cuộn dây đồng cũng di chuyển theo. Rất gần cuộn dây là hai cực của nam châm, và việc cuộn dây dao động trong từ trường của nam châm tạo ra tín hiệu điện. Đây là lý do tại sao nó còn được gọi là micro moving coil. Cũng giống như loa, micro có đáp ứng thoáng qua (transient), micro dynamic có khuynh hướng có đáp ứng transient chậm hơn so với micro condenser vì diaphragm và cuộn dây trong micro dynamic có khối lượng lớn, di chuyển khó hơn so với màng mỏng, nhẹ hơn trong một micro condenser.

Hầu hết micro dynamic có thể vặn âm lượng lớn hơn micro condenser trước khi bị feedback.

Micro condenser

Micro condenser cần nguồn năng lượng cho mạch điện hoạt động bên trong micro. Một màng kim loại mỏng phủ nhựa đặt rất gần đĩa kim loại gọi là backplate. Diaphragm và backplate được nạp bằng nguồn điện để tạo thành hai bản cực của tụ điện. Hay backplate được phủ bằng một vật liệu nạp điện thường trực. Khi sóng âm rung diaphragm, thay đổi điện dung và tạo ra tín hiệu điện (biến thiên điện áp).

Do thiết kế, micro condenser tái tạo dạng sóng chính xác và ít sắc thái hơn. Điều này là lý do tại sao rất nhiều hãng sản xuất xử dụng nó làm micro vocal trong phòng thu. Vì nó có khuynh hướng thu nhận nguyên mẫu rộng hơn hầu hết micro dynamic, bạn khó thể xử dụng nó như micro vocal trong môi trường live, nó không có khả năng có đủ gain before feedback. Ngoài ra, nó có thể thu nhận rất nhiều tiếng ồn nền (leakage).

Vài âm thanh của condenser hay dynamic có khuynh hướng hơi khắc nghiệt, tùy thuộc hệ PA được EQ và giọng nói của ca sĩ ra sao. Đây là bài học tốt: Bạn phải cố phù hợp micro với giọng nói hơn là cần micro chất lượng tốt.

Nguồn Phantom( Phantom Power)

Để cấp nguồn cho micro condenser, bạn cần nguồn năng lượng thuận tiện. Những nguồn này có vài dạng thức khác nhau: Vài loại micro dùng pin, trong khi những loại khác dùng một hộp nhỏ cắm vào micro, nhưng cách cấp nguồn cho micro dễ và thuận tiện nhất là qua cable micro riêng của nó. Rốt cuộc, đằng nào thì nó cũng chạy vào micro, tại sao không gởi nguồn đến cho nó? Điện áp +48 volt áp vào pin 2 và 3 của jack XLR như nhau, điện áp đó là so với pin 1, là dây nối đất. (Bạn có thể nghĩ việc đưa điện áp vào dây cable micro sẽ làm nhiễu loạn tín hiệu âm thanh, nhưng không).Hiện nay, rất hiếm micro condensernào cần cung cấp điện chuyên dụng cho nó, một mạch trong mixer sẽ cung cấp năng lượng cho mỗi jack nối micro XLR. (Tuy nhiên, nếu bạn cắm micro vào card âm thanh xử dụng với máy tính, bạn có thể cần phải xử dụng nguồn cung cấp riêng biệt, không phải tất cả giao diện đều có nguồn phantom).

Nguồn phantom điện là điện áp DC, và micro chỉ tiêu thụ dòng vài milliamps từ nguồn phantom. Micro khác nhau sẽ ăn dòng hơi khác nhau. Nếu việc cung cấp nguồn phantom không đạt đủ dòng cho micro đó, bạn vẫn có tín hiệu nhưng có lẽ bị giảm mức tín hiệu hay vài distort. Bạn sẽ nghe thấy điều này rất nhiều trong DI box active (chúng ta sẽ thảo luận chi tiết hơn sau trong chương này).

Xử lý tiếng noise

Thỉnh thoảng, bạn bắt đầu mix và nghe âm thanh bạn đã không để ý trước đây là nghe tiếng bật ngón tay và tiếng leng keng (clunk) lớn khi micro gắn trên chân. Điều này gọi là xử lý tiếng noise (handling noise). Với microphone, không nên có nhiều điều này (mặc dù không bao giờ có thể loại trừ nó hoàn toàn). Khi nó trở nên đáng chú ý, bộ chống va chạm bên trong micro (nếu có) đã bị bể. Nếu xảy ra điều này, bạn có thể gởi micro cho hãng sản xuất để sửa chữa.

Đặc tính sóng âm của một micro (Sonic Character of a Microphone)

Chúng ta đã xem xét cách hoạt động của micro condenser ra sao, bạn nên hiểu, vì cách hoạt động của nó cho chúng ta biết những đặc tính âm khác nhau (đó là nhận thức về đáp ứng tần số của micro). Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến đặc tính âm của micro, chẳng hạn như, cho dù là micro condenser hay dynamic, và vật liệu tạo nên diaphragm thu nhận sóng âm thanh của micro đều khác nhau, và thậm chí micro có cùng một model cũng có thể có những đặc tính âm khác nhau (thường là do xử dụng nhiều hay bị hư hỏng cách nào đó). Cuối cùng, do lâu đời, nó có thể bắt đầu thay đổi âm thanh của nó, như có ít bụi bẩn vào bộ phận hoạt động nội bộ. Bạn có thể thấy micro có âm thanh thật sự tốt về một mặt nào đó, nó chỉ cần thêm một ít tinh tế là đủ, nhưng khi bạn thử một micro cùng model lại có âm thanh khác đi.

Có vài cái khác có thể tô điểm thêm đặc tính âm cũng như làm mất giá trị cho mỗi micro. Tiếp theo chúng ta sẽ xem xét vài yếu tố bổ sung ảnh hưởng đến đặc tính âm của từng micro.

Hiệu ứng gần (Proximity Effect)

Khi bạn di chuyển định hướng của một micro càng gần, đáp ứng bass tăng lên càng nhiều hơn. Điều này chúng ta gọi là hiệu ứng gần. Micro có mô hình omnipolar (xem sau trong chương này về mô hình cực) không có hiệu ứng gần.

Khoảng cách tới hạn (Critical Distance)

Thông thường, khi đặt micro gần bạn sẽ không thật sự ở khoảng cách tới hạn quá thường xuyên. Đây là khoảng cách từ micro đến chỗ nguồn âm thanh và âm thanh phản dội (từ cùng một nguồn) đều cùng mức độ. Nếu micro ở khoảng cách tới hạn, tiếng noise môi trường và tín hiệu trực tiếp sẽ đều cùng mức độ. Nếu micro sau đó tiến gần nguồn âm thanh hay ra xa hơn nữa, điều này sẽ làm nghiêng cán cân về phía để có bao nhiêu âm thanh nguồn hay âm thanh môi trường trong đó.

Đáp ứng cực (Polar Response)

Bất cứ khi nào bạn nhận một micro, bạn phải biết hướng nó ra sao, và cần phải hiểu micro đó có thể thu nhận cái gì từ môi trường. Mỗi micro có mô hình cực (polar pattern) riêng của nó, pickup, hay đáp ứng cực, đó là độ nhạy của micro, so với những góc đến của âm thanh.

Hầu hết micro được xử dụng bởi kỹ sư âm thanh live đều có đáp ứng cực loại cardioid. Mô hình cardioid được biết đến nhiều nhất bởi hình trái tim (hình 13.3), và tên này có xuất xứ từ chữ Kardia, tiếng Hy Lạp, có nghĩa là trái tim. Mô hình này cho biết khu vực mà từ đó micro thu nhận âm thanh ở các mức độ khác nhau. Trong trường hợp mô hình cardioid (hình 13.2 và 13.3), bạn có thể thấy, hầu hết âm thanh được thu nhận từ mặt trước và một chút ít từ những mặt khác (- 6 dB ở hai bên). Có vài loại mô hình đơn hướng (cardioid) khác nhau (hình 13.3) mà chúng ta xử dụng thường xuyên: cardioid, supercardioid, và hypercardiod. (Ngoài ra còn có mô hình ultra và sub cardioids, nhưng không được phổ biến). Một loại đáp ứng cực nữa là đôi hướng (bidirectional), còn gọi là hình số 8. Micro có loại hình này đáp ứng âm thanh từ cả hai mặt của micro. Ngoài ra micro còn có mô hình cực đa hướng (omnidirectional), thu nhận âm thanh toàn bộ chung quanh.

Hình 13.02:

Hình micro A 3-D và cách hoạt động của micro có mô hình cực cardioid.

Khi bố trí micro gần (xem cách bố trí micro ở chương này, bên dưới) cho nhạc cụ trên sân khấu, ý tưởng tốt là xử dụng mô hình loại cardioid, vì nó ít cơ hội thu nhận tiếng noise của môi trường và từ những nguồn khác, sẽ làm mờ những cái bạn đang làm. Mô hình cực nào thu nhận cả toàn phòng thì rất tuyệt vời trong studio, nhưng không dùng được trong live show.

Bạn có thể chọn vài micro có mô hình cực khác nhau, có nhiều lựa chọn và có thể cho phép bạn xử dụng micro phòng thu chất lượng tốt trong môi trường live. Ưu điểm chính của việc có những loại micro này trong showvìnólà micro chính xác và thật sự có thể tăng cường âm thanh của những cái bạn đang đặt micro. Nhưng đừng quên chọn micro cách khôn ngoan, bằng cách chỉ xử dụng một micro, tốt hơn so với những cái khác trong hộp micro, sẽ không giúp mix của bạn hợp tác tốt với nhau.

Hình 13.3:

Mô hình cực (polar pattern): Cardioid, hypercardioid, supercardioid, hình số 8, và omni directional.

Thay đổi đáp ứng cực (Changing the Polar Response)

Khi bạn đặt bất cứ cái gì trước micro, bạn đang thay đổi đáp ứng cực của nó. Bất kể loại đối tượng nào: loa, trống, kèn, ca sĩ v.v, về cơ bản, đều có cùng ảnh hưởng đến sự thay đổi đáp ứng cực, nhưng mức độ khác nhau (tùy thuộc khoảng cách từ micro đến nguồn).

Đôi khi, bạn sẽ thấy kỹ sư khum bàn tay của họ bịt đầu micro. Điều này tạo ra feedback, do đó, không được làm điều này! Cái gì bạn đang làm là thay đổi đáp ứng cực và tần số của micro. Thí dụ, micro vocal thường có đáp ứng cardioid, tuy nhiên, khi uốn tay của bạn quanh nó, bạn đẩy dạng cardioid thông thường ra đằng sau. Lượng âm thanh micro thu nhận vẫn như nhau, nhưng những cái đang thu nhận là từ đằng sau nó và điều này là chỗ đặt loa monitor và và treo hệ PA chính, gây ra feedback. Ngoài ra, khi khum bàn tay tạo ra buồng cộng hưởng, tác động làm peak EQ và tạo ra feedback tại tần số cộng hưởng.

Đôi khi đang nghe loa monitor (wedge), bạn có thể nghe thấy tiếng reng (ring) trong loa wedge, nhưng không thể nghe tốt. Trong trường hợp này, bạn có thể cố ý thay đổi mô hình cực tạo ra feedback, nhưng thay đổi mô hình cực cũng có thể làm thay đổi tần số feedback, do đó, phương pháp này không phải là ý tưởng tốt.

Bố trí Micro

(Micro placement, miking, mic’ing đều có chung nghĩa là bố trí, đặt vị trí cho micro – ND)

Cho dù bạn đang làm việc với nhạc cụ kèn đồng, trống, hay vocal, luôn có vị trí tối ưu dành cho micro. Câu hỏi đặt ra là làm sao tìm ra chỗ đó. Nhưng nó không khó như bạn nghĩ, tất cả việc làm trên bộ trống, hay loa đều cùng một nguyên tắc.

Dĩ nhiên, mục đích là để nắm bắt được nguồn âm thanh tốt nhất bạn có thể. Thật không may, không giống như trong studio, nơi bạn có nhiều thời gian để xem xét những vị trí micro khác nhau, mic’ing thật gần là lựa chọn khả thi duy nhất trong môi trường live. Mic’ing gần làm giảm lượng thu nhận tiếng noise chung quanh và những tạp âm đến micro. Nó là một nghệ thuật và chỉ cần đơn giản đặt micro gần nguồn âm thanh. Đây là phần thứ ba quan trọng nhất của bất kỳ chuỗi âm thanh (side chain) nào, sau cái thứ nhất là nguồn âm thanh và thứ hai là micro. Bạn có thể nghĩ cách đặt micro ngay trước mặt loa hay trống sẽ thu thập âm thanh nhiều hơn, nhưng những âm thanh của nhạc cụ phải có khoảng cách để phát triển, và bởi mic’ing quá gần, bạn đang thật sự thiếu nhiều phần âm phổ của thiết bị và mở đầu hiệu ứng gần (proximity effect).

Khi mix live show, yếu tố chính cần phải lo nghĩ là, cho dù bất kỳ micro đều phải hướng theo người biểu diễn. Một live show có thể rất thú vị khi bạn đặt micro trên cái trống, nhạc công trống có thể đánh trúng nó, chân micro có cần boom có thể đụng tay của guitar khi anh ta với qua, hay cable thả dọc xuống sàn sân khấu có thể vướng chân ca sĩ. Không có cái gì có thể giúp đỡ bạn bố trí micro chính xác vì một kỹ thuật viên sẽ chạy lên sân khấu và lại đụng vào cái gì đó mà không đặt lại ở chỗ cũ và tất cả những việc rắc rối này đều lãng phí. Càng cố gắng nhiều càng có vị trí micro phù hợp với âm thanh đúng là quan trọng, nhưng vị trí thật tế của nó còn quan trọng hơn.

Dưới đây là vài lời khuyên đáng nhớ khi đặt micro:

# Khi mic’ing cho trống, bạn sẽ luôn nhận âm thanh từ cái trống khác. Cố gắng không lo nghĩ về nó, vì có thể kiểm soát nó bởi cách đặt micro gần và dùng gate.

# Hãy chắc chắn micro vocal ở phía sau loa FOH. Xem xét vị trí micro, và sau đó nhìn vào loa. Từ vị trí micro, nếu bạn có thể nhìn thấy mặt lưới của loa, hãy thử và di chuyển micro trở lại một chút.

#Micro thu nhận âm thanh chủ yếu là từ hướng nó chĩa vào. Vì vậy, nếu micro chĩa vào giữa đàn piano, micro không thể thu nhận toàn bộ tiếng piano. Xử dụng nhiều micro và trộn nó lại với nhau để tạo ra âm thanh tổng thể bạn muốn.

Hầu hết, bạn sẽ thấy việc bố trí micro có phần may mắn và phần kiến ​​thức, chỉ có dùng thử và sai (mầy mò) càng nhiều mới đạt sự chính xác khi đặt micro tương tự trong cùng một vị trí hàng ngày. Có rất nhiều sự thay đổi hàng ngày nên gần như không thể có được những âm thanh giống hệt nhau mỗi ngày, trừ khi bạn cấp nguồn điện điều hòa cho tất cả ampli: cùng một micro, cùng cable, và v.v. Hiểu biết micro thu nhận âm thanh ra sao, loa và trống phát ra âm thanh ra sao, và kết hợp hoạt động cả hai cùng nhau, sẽ cho bạn kết quả tốt nhất. Hãy nhớ, phải đón nhận sự kết hợp kỳ lạ giữa micro và vị trí, bạn không bao giờ biết những cái có thể hoạt động tốt nhất trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Hình 13.04:

Nhạc cụ này được thiết kế để có âm thanh tốt ở một khoảng cách nhất định, nơi toàn phần nhạc cụ đều góp phần cho ra âm thanh. Không may, chúng ta không thể có được những vị trí hoàn hảo vì không ở trong studio, nhưng di chuyển micro gần lại vài inches sẽ tạo sự khác biệt lớn cho chất lượng âm sắc.

Bây giờ chúng ta sẽ đi vào vài chi tiết cụ thể về vị trí microphone.

Trục Microphone (Microphone Axis)

Hình 13.05

Đây là hình của một micro bên dưới trống snare. Như bạn có thể thấy, từ góc độ này, thân micro tạo góc 90 độ với mặt trống. Trục micro trỏ vào mặt trống, mặt đồng trục với micro.

Khi đặt micro, điều tiếp theo là phải hiểu về trục của nó và nó đáp ứng cho tín hiệu ra sao. Hình loa của ampli guitar đang hướng thẳng vào bạn. Khi bạn đặt một micro trực tiếp một góc 90 độ, để nguồn âm thanh là chĩa trực tiếp vào đầu micro, nguồn là đồng trục (on-axis) với micro. Nếu bạn quyết định quay micro đi một chút, nếu nó trỏ xuyên qua âm thanh nguồn chứ không hướng về nguồn là ngoài trục (off-axis) với micro.

Khi nguồn đồng trục với micro, bạn nhận được tín hiệu đầy đủ hơn, biên độ ở mức cao nhất, và đáp ứng tần số tốt nhất. Sau đó, xoay micro một góc từ điểm này, do đó, nó hướng dọc theo nguồn âm thanh nhiều hơn, nó bắt đầu mất biên độ và bắt đầu thu nhận thêm cái gì còn lại của loa và phòng đang có. Không phải đồng hay ngoài trục vốn tốt hơn, phần quan trọng là áp dụng nó ra sao. Bạn cũng sẽ nghe nói có micro không chấp thuận ngoài trục xấu hay tốt. Đây chỉ là sự quan hệ với những âm thanh đang thu nhận từ bên cạnh micro. Nếu micro thu nhận âm thanh từ phía trước nhiều hơn từ cả hai phía, micro không chấp thuận ngoài trục tốt.

Khu vực va chạm (Attack Zone)

Tất cả loại nhạc cụ bộ gõ có một khu vực va chạm, đó là nơi nhạc cụ bị chạm vào. Trên trống, nó là điểm giữa của mặt trên, trên đàn piano, nó là nơi búa gõ vào dây. Khu vực va chạm cung cấp giải năng động (dynamic range) rộng và là một phần của nhạc cụ mà nhạc công kết nối âm nhạc với nhạc cụ của họ. Tuy nhiên, nếu bạn đặt micro lên khu vực va chạm, bạn sẽ chỉ nhận được âm lúc chạm đầu, và không có nhiều tiếng khác. Toàn bộ thiết bị là một phần của âm thanh, và đó là sự pha trộn giữa va chạm và âm sắc bạn đang tìm để nhấn mạnh.

Hình 13.06

Đây là hình một micro trên trống snare. Bạn có thể thấy vị trí micro đối với nguồn âm thanh, trống snare ngoài trục (off-axis) của micro.

Nhạc công (The Players)

Trước khi bạn bỏ thời giờ để tìm âm thanh hoàn hảo, bạn phải nhận ra nhạc công guitar, trống, hay piano là một trong những người tạo ra âm thanh. Tất cả đường dẫn tín hiệu bị ảnh hưởng bởi những cái họ đang làm. Bạn có thể cho kỹ thuật viên của bạn chơi nhạc và cho ra những âm thanh thô, nhưng bạn sẽ phải điều chỉnh lại khi nhạc công lên chơi. Cuối cùng, bạn phải khoan dung cho nhạc công, không có vấn đề về cách bạn nhận âm thanh nào đó ra sao, rồi đưa cho nghệ sĩ trên sân khấu làm âm thanh đó thêm tuyệt vời.

 ĐẶT MICRO CHO TRỐNG (MIC’ING DRUMS)

Không có vấn đề bộ trống có âm thanh dở, và với sự kết hợp điều chỉnh trống, vị trí micro, và EQ đúng, bạn có thể làm tốt theo cách của bạn để làm âm thanh bộ trống hay hơn nó đang có. Chìa khóa là sự điều chỉnh chính xác ở chỗ đầu tiên. Khóa vặn mặt trống với lượng khác nhau, cũng như kích thước và hình dạng của băng keo chặn trống hay những vật liệu giảm âm khác, là cần thiết. Hãy nhớ, âm thanh bạn nghe khi chơi trống khác với âm thanh thu nhận từ micro, có thể âm thanh sẽ hoàn hảo khi bạn đang ngồi đó, nhưng lại là chuyện khác tại mixer.

Mặt trống cũ có thể bi chai, vì vậy nếu bạn khó định rõ tiếng trống, hãy kiểm tra xem nếu mặt cũ. Nếu có, hãy thay thế mặt và dây lò xo mới,tiếng sẽ sắc nét hơn rất nhiều. (Bất cứ ai chơi trống tốt đều biết điều này, và phong cách của họ sẽ có thể kết hợp nó). Mặt trống rẻ tiền, cho ra âm thanh nghèo nàn khi thay lần đầu tiên, giống tiếng kêu lèo xèo. Mặt chất lượng tốt, sẽ dễ điều chỉnh tốt khi thay lần đầu tiên. Dĩ nhiên, nó phải thật căng, do đó hãy chắc chắn điều này trước khi soundcheck.

Bạn không phải lúc nào cũng cần sự cách ly trong micro trống. Nếu bạn có hai trống đang điều chỉnh đặt gần nhau, bạn sẽ không phân biệt được giữa hai cái. Điều chỉnh một cái lên hay xuống và cho giải tần số rộng hơn sẽ thêm chút cách ly bạn muốn có.

Theo âm thanh, tiếng trống khá dễ hiểu. Bạn có hai phần âm thanh: va chạm (tấn công – attack), đó là tiếng va chạm ban đầu từ dùi trống, và âm sắc, là âm thanh trống bị rung động. Thông thường, bạn sẽ gặp trống có cả hai măt trên dưới, nhưng đôi khi bạn có thể thấy trống toms chỉ có một mặt và đặt micro bên trong nó. Điều này phụ thuộc tay trống muốn làm gì và nói cho bạn những tùy chọn khác nhau để làm việc. Micro bên trong nắm bắt âm sắc, micro bên ngoài bắt tiếng va chạm (attack) nhiều hơn. Sự quan hệ giữa mặt trên và dưới với vỏ trống là cực kỳ quan trọng: Mặt trên cho bạn tiếng attack và âm sắc của trống, và mặt dưới sẽ cho bạn tiếng cộng hưởng. Đây là lý do tại sao bạn đặt micro ở mặt trên trống hơn là mặt dưới.

Nếu bạn có tay trống giỏi, anh ta sẽ đánh vào cùng một chỗ. Đây là khu vực attack, và có thể nhận ra nó bằng nhiều dấu vết trên mặt trống. Nếu bạn đặt micro thì chỉ thu được một phần của trống, bạn sẽ không nhận được nhiều âm sắc ở cạnh trống là nơi có âm sắc. Kết quả là, bố trí micro gần mặt trống ảnh hưởng nhiều yếu tố của âm thanh trống. Tuy nhiên, vì bị hạn chế về vật lý, bạn có thể lựa chọn nhiều chỗ đặt micro.

Trống kick (Bass)

Trong những ban nhạc rock và pop, bạn sẽ thấy một cái lỗ ở phía trước mặt trống, thường là dưới logo của ban nhạc. Đây không phải để trang trí, nó có đó vì lý do âm thanh: Nó dành cho micro. Tùy thuộc vào loại hình âm nhạc, mic’ing trống không có lỗ, sẽ có ít tiếng attack vào micro, có nghĩa là không định rõ được tiếng đập của trống.

Cách làm rất phổ biến là xử dụng hai micro trong trống kick. Đối với ban nhạc rock và pop, bạn có thể xem xét việc xử dụng hai micro. Sự kết hợp của hai micro có thể cho bạn một âm thanh linh hoạt hơn và cũng có thể cho bạn tiếng attack nhiều hơn, vài ban nhạc rất thích. Sự kết hợp micro dynamic và condenser sẽ hoạt động khá tốt: đặt một SM91 bên cạnh trống kick (hãy chắc chắn đã đặt nó trên miếng đệm xốp để ngăn chặn bất kỳ tiếng noise nào khi đạp trống, và cũng để có hai vị trí micro khác nhau), và Beta52 trong lỗ (cả hai đều là Shure). Cố gắng không đặt diaphragm của micro trực tiếp với mặt trống, áp suất không khí tại cạnh lỗ có thể khá cao. Ngay cả đối với một micro, đó là nhiệm vụ xử lý áp suất không khí cao, nó có thể gây ra tiếng lộp bộp. Bạn có thể đặt micro bên trong, bất cứ chỗ nào gần mặt trống trước hay bên phải hướng về phía sau. Tiếng attack trống đến từ mặt ngoài, vì vậy nên đặt micro gần mặt trống, đặt xa hơn sẽ bị giảm đi. Bạn nên tập trung vào micro bên trong trước, và sau đó đặt micro bên ngoài. Bạn có thể có vấn đề về phase ở đây, vì vậy micro phải di chuyển được. Vài kỹ sư không dùng hai micro cho trống kick. Nhưng phải trung thực, đó là về âm thanh hơn là tốt hay xấu. Xử dụng một micro có thể cung cấp cho bạn kết quả tốt hơn, nhưng nó lại phụ thuộc vào loại âm thanh bạn đang làm. Có rất nhiều cái tuyệt vời từ nhiều công ty như AKG, Audio Technica, Audix, Shure, EV, và Sennheiser.

Trống snare (Snare Drum)

Trống snare là tiếng crack chính sau nhịp trống, và nhịp đập của kick và nhịp cao của snare rất quan trọng trong bất kỳ âm thanh trống nào. Đây là những nguyên tắc cơ bản tạo nên xương sống của phần nhịp điệu và giữ cho tất cả mọi cái đúng nhịp và theo dõi nó.

Snare thật sự là nhiều dây kim loại căng trên mặt dưới trống, để thêm âm thanh lách cách (rattle). Yếu tố này của âm thanh trống snare đôi khi thường bị bỏ qua. Cá nhân, tôi thích âm thanh trống snare bó chặt, với âm thanh chủ yếu như tiếng súng shotgun. Lý do cho điều này là trong môi trường live, có thể bị mất sự tinh tế, vì vậy, nếu tay trống nhẹ tay trong vài nốt, âm thanh có thể biến mất sau những âm thanh khác và có thể mất tiếng đẩy của nó. Ít nhất phải có âm thanh trống snare thật chặt, sẽ không có vấn đề đánh nó ra sao. Để đạt loại âm thanh này, dây timbre dưới trống snare phải thật căng. Trống snare căng lỏng chỉ ra âm thanh dở, âm thanh giống như tiếng đánh thùng thiếc. Nhưng có ranh giới giữa những âm thanh hay và dở, và cái gì hoạt động tốt trong studio không phải lúc nào cũng tốt cho live show. Trống snare là một cái rất phong cách và cá nhân, bất cứ khi nào bạn nghe nhiều album khác nhau (thậm chí từ cùng một ban nhạc), bạn sẽ nghe thấy sự khác biệt lớn trong âm thanh snare của album đó, và còn trên cả cùng thể loại.

Mic’ing cho snare phải khéo léo. Tất cả phần cứng của trống đều cùng cách, và có thể có vài chân micro, vì vậy phải luôn cố gắng có được vị trí tốt nhất khi thiết lập bộ trống. Micro trống snare đặt ở cạnh để tránh bị đánh trúng, nhưng vẫn có thể đạt được nhiều âm thanh khác nhau tùy thuộc vào bạn trỏ nó vào chỗ nào. Trỏ micro về phía giữa, ở một góc khá rộng từ vành, cho bạn thu nhận rất nhiều tiếng trống, bao gồm cả tiếng attack với mặt trên. Khi bạn kéo micro sang góc dốc hơn, bớt nhấn mạnh attack, và bạn bắt đầu nghe tiếng âm sắc của trống.

Bạn cũng có thể bố trí micro lên mặt dưới trống snare. Khi bố trí micro này, hãy thử xử dụng bàn tay để cảm thấy chỗ tốt nhất cho micro, với cách này bạn đầu của bạn sẽ không bị mắc kẹt ở giữa chân trống, hay hai tai của bạn bị nhạc công làm bay mất. Thời điểm tốt nhất để làm điều này là trong buổi diễn tập vì bạn sẽ có thời gian để tìm điểm đẹp và sau đó tập trung từng ngày trong tour lưu diễn. Vì vậy, với tay của mình, bạn sẽ nhận thấy vị trí tốt. Không khí bị đẩy ra từ mặt dưới bởi lực trống bị đánh, và bạn sẽ cảm nhận được sự di chuyển không khí đối diện với điểm tác động (thường là chỗ chân trống). Mặc dù nó có điểm thật tế nhỏ ở đó, bạn có điểm ở mặt dưới mà bạn đang cố gắng nhắm vào nó.

Cá nhân tôi thích đặt micro có góc rất dốc. Tôi thường xử dụng micro Shure Beta57, đặt gần vành, chỉ ở bên ngoài điểm nằm chính giữa giữa (khu vực attack) và mép. Điều này nắm bắt rất nhiều âm thanh và cho cả attack lẫn âm sắc. Đôi khi không xử dụng được góc độ này vì cách thiết lập bộ trống. Trong trường hợp này, bạn không có sự lựa chọn nào khác hơn là san bằng góc độ của micro, làm cho nó ngoài trục (off-axis) hơn. Sau đó, tôi xử dụng micro Audio Technica AE3000 trên cạnh dưới, cách điểm nhạy cảm khoảng 3-4 inch, ở khoảng giữa. Hãy nhớ đảo ngược phân cực của micro bên dưới để tín hiệu của nó gia cố thêm, không phải triệt tiêu, với tín hiệu của micro bên trên.

Trống Toms

Hai kỹ thuật để mic’ing trống tom có mọi cái để làm với khoảng cách. Với trống tom bass (floor) lớn, bạn thường muốn nó có ít tiếng bùm, nếu tiếng attack không quan trọng, bạn có thể đạt được điều này bằng cách thiết lập micro thật gần, đồng trục (on-axis) với cạnh của mặt trống. Điều này sẽ cho bạn hiệu ứng gần với vài tần số bass lớn hơn và cũng có thể sẽ cắt giảm tiếng attack từ giữa mặt trống. Kỹ thuật khác, phổ biến với nghệ sĩ nhạc pop, là đặt micro ở vị trí cao hơn, cách mặt trống khoảng 3-5 inch, và hướng về phía điểm giữa mặt trống. Điều này làm cho âm thanh có thời gian để hình thành và cũng có thể cho bạn tiếng attack rất rõ. Vấn đề duy nhất khi đặt micro xa là có thể nhận được rất nhiều tạp âm của trống khác.

Micro Sennheiser 421 trên trống tom nhìn tuyệt đẹp. Không may, nếu xử dụng nhiều micro tom đòi hỏi khá nhiều chân micro, choán chỗ bên cạnh khá lớn, nên rất khó bố trí micro. Vị trí tốt nhất cho nó là đặt trực tiếp trên toms. Tôi nghĩ cái tốt nhất là EV 468, có mô hình cực super-cardioid và từ chối ngoài trục tốt (good off-axis rejection). Nó cũng có bộ trục xoay, vì vậy bạn có thể đặt và thay đổi hướng dễ dàng (mặc dù tôi phải mất nhiều ốc vít cho nó). Nó cũng có SPL cao, đến 144 dB SPL, lý tưởng cho các tay trống thích ồn ào.

Nguyên tắc chung của tôi với micro và trống là không xử dụng micro có diaphragm nhỏ. Bạn đang mic’ing cái gì đó có diện tích bề mặt lớn và di chuyển rất nhiều không khí. Sự chuyển động của không khí cho bạn lực khá mạnh, do đó, bạn muốn diaphragm này đưa đến hệ PA, và hướng của micro diaphragm lớn có khuynh hướng đáp ứng tần số thấp tốt hơn micro diaphragm nhỏ.

Hình 13.07:

Một micro EV 468 trên trống Tom.

Hi hat, micro treo trên đầu (overhead), cymbal, và bộ gõ

Cymbal bị gõ nhiều nhất trong bộ trống là hi hat. Cymbal này chiếm rất nhiều thời gian trong âm nhạc, nhưng đôi khi không nắm bắt được nó. Việc mic’ing từng cymbal giống như mic’ing trống, bạn cần phải chắc chắn micro không nhận được tiếng va chạm và chĩa đúng hướng, không bị những âm thanh khác xen vào quá nhiều. Có ba kỹ thuật phổ biến, và một trong đó hoàn toàn phụ thuộc vào tay trống. Nếu hi hat mở và đóng nhiều, đặt micro trỏ thẳng 90 độ on-axis ở giữa hai cymbal này (hình 13.08). Điều này cho ra một tiếng xì khi không khí băng qua micro và có thể thêm tiếng đánh sâu hơn. Chỉ cần chắc chắn micro không tiếng lốp bốp (pop).

Hình 13.08:

Một micro Audio Technica AT4140 hướng 90 độ vào giữa hai miếng hi hat.

Hình 13.09:

Cách cổ điển: góc 45 độ trên hi hat.

Một kỹ thuật phổ biến khác, đặt micro góc 45 độ trên hi hat (hình 13.09), trỏ về phía cái mũ ở giữa hi hat, hay dịch về phía cạnh. Âm thanh của mũ rất rõ, và khi bạn dịch về phía cạnh, bạn sẽ nghe nhiều tiếng xì của cymbal hơn, giống như âm thanh hi hat cổ điển. Thay đổi góc micro sẽ thu nhận tăng hay giảm tiếng off-axis. Thay đổi góc độ này sẽ cho bạn một cách kết hợp về tiếng rõ và tiếng xì của cymbal. Kỹ thuật thứ ba là đặt micro từ bên dưới lên. Thông thường, thực hiện điều này on-axis, nhưng từ bên dưới nó có tiếng attack ít hơn là đặt bên trên xuống. Ưu điểm của mic’ing từ dưới lên là bạn có thể đặt micro gần cymbal hơn, cắt được tiếng noise từ môi trường. Trong phòng thu, bạn sẽ thấy kỹ sư xử dụng những kỹ thuật đặt micro chéo khác nhau để nắm bắt tiếng phòng và trống. Trong môi trường live, bạn chỉ muốn bắt tiếng cymbal, và có thể vài trống. Tôi có một cặp AT3035 (Hình 13.10), đó là một cặp micro để treo (overhead) tuyệt vời nhưng không mắc tiền, nhưng nó cũng có đáp ứng tốt trong giải tần số thấp. Điều này quan trọng bởi vì tôi đã EQ trống rất nhiều để tạo ra tiếng đập và attack, và vì tôi không EQ micro overhead nhiều (bằng filter highpass), nó có thể thêm vào vài âm thanh trống tự nhiên và có thể làm mềm chúng lại một chút. Điều này vẫn còn làm tiếng đập và attack của trống nghe hơi rõ, nhưng có thể làm bộ trống có vẻ hiện diện trong mix nhiều hơn trên thật tế một chút. Một lần nữa, đây là những micro có diaphragm lớn; micro nhỏ và bắt nhiều hướng hơn, và tôi muốn những cái này thu nhận góc tỏa rộng. Một micro khác đề cập đến ở đây là AKG 414, nó luôn là một micro tốt cho nhiều loại ứng dụng. Hãy thử lật phân cực trên cả hai overhead cùng một lúc, điều này sẽ chắc chắn rằng nó giới thiệu sự độc đáo với phần còn lại của bộ trống.

Tôi muốn micro overhead bắt rộng hơn phần bên trái và phải của bộ trống, để cho ra ấn tượng stereo, trong khi cũng giữ nó chỉ đủ cao bằng với cymbal. Điều này cũng giúp âm thanh bộ trống lớn hơn rất nhiều, khi bạn pan trái và phải trên mixer.

Cymbal Ride đánh tương tự như hi hat, và bạn có thể xử dụng vài kỹ thuật để nắm bắt âm thanh do tay trống tạo ra. Đầu tiên, bạn có thể mic’ing cả hai vị trí trên lẫn dưới, nhưng hướng về phía cái mũ nếu tay trống xử dụng mũ rất nhiều. Tuy nhiên, tốt nhất là xử dụng kỹ thuật mic’ing thứ hai thường xuyên hơn, nếu như bạn có thể không có chỗ để đặt micro vào đúng vị trí trên đầu nó.

Percussionists có khuynh hướng xử dụng rất nhiều công cụ khác nhau, từ trống bongo và congas sang cymbal tam giác và finger, công việc của bạn là làm sao nghe được tất cả. Hành động tốt nhất là đặt micro lên công cụ cố định riêng biệt, và sau đó đặt micro cho những nhạc cụ gõ khác và cho nhạc cụ cầm tay. Nếu bạn không có đủ channel, thậm chí có thể kết hợp microphone đó trên cao, do đó nó thu được một phần của bộ gõ chứ không phải là những phần riêng lẻ.

Hãy nhớ, mô hình cực số 8 thu nhận từ hai bên ít hơn nhiều, vì vậy nếu bạn đang thử đặt hai micro cardioid lên hi hat và cymbal (thí dụ), cũng giá trị bằng một micro hình số 8 để giảm tràn lan.

Hình 13.10: Một cặp Audio technica AT 3035 làm overhead.

 Trống thép (Steel Drum)

Trống thép (steel drum hay steel pan),bố trí micro khá dễ. Âm thanh ra từ chảo bị mắc kẹt, và phần còn lại của trống chỉ mang lại âm sắc của nó. Trống lớn và dài hơn thì âm sắc sâu hơn.Thực hiệntốt nhất ở đây là xử dụng một micro condenser có diaphragm nhỏ, đặt nó bên dưới cách đáy chảo khoảng 3 inch. Điều này cho bạn tất cả tiếng attack, âm sắc, và nốt nhạc cần thiết. Shure SM81 tốt cho việc này.

 BỐ TRÍ MICRO CHO LOA

Loa thay đổi âm sắc của nó từ giữa đến cạnh, mặc dù bạn phải đứng rất gần để nghe nó. Rất nhiều yếu tố cần xem xét trong việc quyết định bạn nên đặt micro chỗ nào . Nếu bạn hướng vào giữa nó, bạn sẽ thấy có nhiều độ sáng, độ sắc nét, trong khi đó di chuyển về phía cạnh, bạn bạn bắt đầu nhận được những âm thanh của âm sắcthùng loa nhiều hơn. Nhạc công guitar thường chọn ampli và thùng chỉ vì âm thanh của nó, vì vậy bạn nên biết điều này khi mic’ing.

Khi đặt micro phía trước loa, bạn cần phải tìm ra khoảng cách bạn muốn đặt micro. Trong môi trường live, bạn thường muốn đặt micro của bạn ngay giữa mặt thùng loa, cao hơn khoảng 6-7 inch. Bạn sẽ nghe thấy sự khác biệt khi bạn di chuyển micro ngược lại. Đặt micro gần thùng sẽ có nhiều tần số thấp, do hiệu ứng gần, khi bạn di chuyển nó ra đằng sau, mặt sóng ít có khoảng cách để tạo dạng, do đó nó bắt đầu thay đổi âm sắc. Nếu bạn có âm thanh guitar mạnh, di chuyển micro gần màng loa có thể giúp vì nó làm giảm thu nhận tần số cao; Nếu bạn khó nhìn thấy loa qua mặt lưới, lấy đèn pin chiếu vào lưới, bạn sẽ thấy loa sáng lên, giúp bạn định vị micro chính xác.

Khi bạn đang làm việc với thùng loa có nhiều loa, cần phải chắc chắn bạn đang tập trung vào một trong những cái loatùy thời điểm. Đừng nghĩ micro phải thu nhận tất cả âm thanh từ loa,nếu vậy, bạn chỉ thu nhậnđược âm thanh gỗ bị rung.

Nếu bạn muốn, bạn có thể tăng gấp đôi micro cho thùng loa guitar. Quyết định này phụ thuộc vào âm thanh guitar của bạn quan trọng ra sao khimix. Nếu bạn đang làm điều này, bạn đặt hai loại micro vào thùng loa, để thử kết hợp của một micro dynamic và một micro condenser có diaphragm lớn. Bạn sẽ nhận được những âm sắc cứng cáp của dynamic, cùng với âm thanh sáng sủa từ condenser. Hãy nhận biết những vấn đề về phase, mặc dù, bạn có thể cần phải bật switch đổi cực. Để kiểm tra những vấn đề về phase, kéo xuống một trong những fader trên mixer của bạn.

Nếu âm thanh đột nhiên nghe khác lạ, bạn đang có vấn đề về phase. Nhấn switch đổi phân cực, và đẩy fader khác trở lại một lần nữa, điều này về mặt lý thuyết sẽ cho bạn một âm thanh đá vào mông guitar. Nếu không được, hãy đến micro và thử di chuyển một cái hơi gần hay xa ra một chút. Điều này hơi khó làm vì không có điểm tham chiếu, do đó, xử dụng loa monitor hay thiết lập hệ IEMs, và kỹ sư monitor sẽ gởi cho bạn tín hiệu của cả hai micro. Điều này áp dụng cho bất kỳ âm thanh nào: nguồn âm thanh càng có nhiều micro, càng nhiều khả năng bạn sẽ có vấn đề về phase.

Nếu ban nhạc loại indie thích chơi trên ampli guitar mở mặt sau, bạn có thể thử mic’ing lên phía trước và sau của loa. Bạn phải lật cực micro đằng sau, và thử nghiệm với nhiều vị trí khác nhau.

Nhận thức về việc mic’ing quá gần sàn, có thể dẫn đến sự nẩy dội và đáp ứng kỳ lạ trong tần số low và midrange (mặc dù điều này không phụ thuộc vào loại sàn nào và nó kết thúc ra sao). Nếu bạn khó loại bỏ một tần số không thích, hãy thử xử dụng loa khác nhau. Ngoài ra, nếu nó là ampli có một loa, bẻ góc micro tăng nhẹ lên, hay di chuyển nó lên cao hơn.

Những kỹ thuật này không chỉ áp dụng cho việc mic’ing ampli đàn guitar, nó cũng áp dụng cho bất cứ cái gì có loa hướng về phía bạn, chẳng hạn như ampli bass hay amplikeyboard.

Mic’ing Guitar thùng (Acoustic)

Đôi khi, nghệ sĩ sẽ vào biểu diễn và giới thiệu guitar acoustic. Họ có thể bỏ ra đêm trước đó để chơi đàn guitar acoustic thật cũ, âm đẹp, làm bởi người thợ trong nhà kho ở Dorset bằng cách dùng ván thông và lưới thép mỏng, và bây giờ họ nghĩ đây là thời điểm tạo ra một chút thần kỳ. Vấn đề duy nhất là nó không có bộ thu âm thanh (pick-up), và bạn sẽ đặt micro cho cây guitar đó.

Bạn có thể có được hai loại dây trên một guitar acoustic: nylon và thép. Cả hai đều cho ra một âm thanh guitar rất khác biệt, guitar dây nylon không gắn được pickup bên trong nó, vì nylon không có ảnh hưởng gì với từ trường chung quanh bộ pick-up . Đôi khi có loại guitar có thể có micro bên trong, nhưng nó không luôn có chất lượng tốt nhất. Dây guitar thép xử dụng nhiều hơn và thường tốt hơn một chút so với dây nylon (nhưng còn phụ thuộc vào thể loại nhạc). (Pick-up: bộ thu nhận âm thanh và chuyển sang tín hiệu điện, trên guitar điện còn gọi là bobin – ND)

Cùng với loại dây tạo nên âm thanh guitar acoustic, ba yếu tố khác tạo ra toàn bộ âm thanh: cần đàn, lỗ âm thanh, và thùng đàn. Tất cả đều có tác động của riêng nó vào âm thanh của guitar, vì vậy bạn không có được âm thanh tốt nhất nếu chỉ xử dụng một micro. Mic’ing ở cần đàn sẽ cho ra nhiều âm sắc cao, trong khi âm midle đến từ thùng đàn, và âm thanh thùng đàn guitar thoát ra từ lỗ thoát âm. Ngoài ra, guitarist đánh đàn (attack) bằng cách xử dụng một miếng phím để gảy hay bằng ngón (móng) tay (điều này cho ra âm thanh rất khác nhau). Phím gảy (plectrum, pick) có tiếng attack nhiều hơn so với ngón tay, nó mang lại âm thanh sắc nét hơn, và những nốt nhạc đầu cắt qua nhiều hơn. Ngón tay, mặt khác, tinh tế hơn, nócho ra giải năng động (dynamic range) lớn và có vẻ thân mật hơn.

Thông thường, guitar acoustic trong thiết lập live sẽ có pick-up, vì vậy bạn chỉ cần lấy một DI ra và cắm thẳng vào PA, khỏi bận tâm nhiều. Tùy thuộc vào âm thanh guitar acoustic và có ảnh hưởng quan trọng đến toàn bộ mix ra sao, bạn có thể xem xét việc thực hiện sự kết hợp giữa DI và micro. Nếu bạn đang làm điều này, xử dụng DI để có tần số thấp đầy đặn hơn, và hướng micro condenser có diaphragm nhỏ ở phần dưới cùng cần đàn để có âm sắc dây đàn cao hơn. Micro này nên được đặt cách guitar khoảng 6 inch, như vậy là không đụng chạm gì đến công việc của nhạc công.

Nếu bạn không có pick-up, xử dụng một micro condenser diaphragm nhỏ ở vị trí cần đàn đã nói trên. Tuy nhiên, bạn có thể sẽ khó thu nhận được âm thanh có bất kỳ độ dày và ấm, do đó bạn có thể thử di chuyển nó về phía lỗ thoát âm, nhưng rất có thể cách này sẽ đụng chạm đến tay nhạc công. Trong trường hợp này, nếu bạn có thể xử dụng hai micro, thử xử dụng một micro condenser có diaphragm lớn hơn cho thùng đàn. Tránh xử dụng bất cứ cái nào khác với mô hình cardioid, nếu không, bạn có thể bị những vấn đề về feedback trong khi đang cố làm những âm thanh ấm lên.

Với đàn guitar, phải nhận thức ra dây đã cũ, giống như mặt trống cũ, dây đàn guitar mới có thể có âm thanh rất cool (điều này ứng cho bất kỳ nhạc cụ dây nào). Có trường hợp pick-up của guitar acoustic bị feedback kỳ lạ. Nó làm bằng cao su và che lỗ thoát âm của guitar. Điều này chỉ có khi âm thanh có pick-up hay micro đặt trong vì nó giảm sự tương tác giữa những âm thanh bên ngoài và trong, có nghĩa là bạn hy vọng nhận được nhiều hơn mức bạn cần. (Nói thêm, bất kỳ pick-up loại khá trong âm thanh chất lượng tốt không nên có vấn đề này).

Mic’ing cho vocal

Kỹ thuật micro của ca sĩ luôn luôn là sự quan hệ giữa yêu/ghét. Trừ khi bạn nghĩ họ đã nhận điều đó đúng, họ đi qua lại và làm rối tung lên một lần nữa. Trách nhiệm của bạn là cho thấy ai được gọi là ca sĩ, vậy mà họ không thể vận dụng microphone của họ như nó là chai vodka. Rốt cuộc, họ đang phá hoại mix của bạn!

Khi mic’ing cho vocal, bạn muốn bất kỳ cục u âm thanh nào sẽ giãn mịn ra, như vậy sẽ không có tần số low quá nhiều khi họ kéo micro gần lại và xa ra, âm thanh không bị nhỏ lại. Bạn cũng muốn ngăn chặn có thể xảy ra bất kỳ sự distortionnào khi ca sĩ hát một nốt nhạc quá gần micro và ngăn chặn âm thấp mờ nhạt khi ca sĩ hát cách yếu ớt trong giải low với môi ép cứng vào micro. Đừng lo quá nhiều về mức độ âm thanh ở giai đoạn này, chỉ cần trước mắt là ca sĩ phải hiểu kỹ thuật đã, rồi sau đó mức độ âm thanh sẽ tự động lên theo.

Hãy nói ca sĩ của bạn lắng nghe giọng nói của họ có âm thanh ra sao khi môi của họ trên micro, và sau đó kéo nó ra xa và cho họ nghe những âm thanh thều thào đến từ loa. Hãy nghiêm túc làm điều này, hầu hết các ca sĩ đều có cái tôi, và tất cả đều nghĩ rằng âm thanh của họ đều tuyệt vời. Bằng cách kéo micro ra xa, họ bắt đầu cho ra âm thanh như một robot từ bộ phim B năm 1950. Họ không muốn âm thanh vocal như vậy. Một khi điều này đã lắng sâu trong đầu, hãy nói với họ, khi xử dụng những chuyển động nhỏ đến và đi từ miệng của mình, họ có thể nhấn mạnh phần quan trọng trong bài hát. Sự phát triển của kỹ thuật micro rất quan trọng, không chỉ cho họ hay chính bạn, nhưng chủ yếu là cho khán giả.

Theo ý kiến ​​của tôi, micro dynamic làm việc tốt nhất cho vocal. Mặc dù micro condenser rất tốt, chất lượng cao và thật sự tốt hơn để duy trì những âm sắc tự nhiên của giọng hát. Micro dynamic dễ được cảm thông hơn, dễ dãi hơn nếu có kỹ thuật micro dở, và cũng có khuynh hướng cách xa gain before feedback (ngưỡng hú), không thu nhận tiếng noise chung quanh nhiều bằng micro condenser.

Mic’ing cho Piano

Như hầu hết nhạc cụ, piano có rất nhiều loại khác nhau, nên âm thanh cũng khác. Piano lớn thường được xử dụng trong hòa nhạc. Có vài tranh luận là có nên mở nắp đàn piano ra không, nắp đóng thì ít bị feedback, nhưng nó cũng có thể bị đóng khung hình hộp một chút. Cá nhân, tôi thích giữ nắp mở và sau đó cố có vị trí micro tối ưu. Bạn cũng có thể dùng đàn piano đứng (upright), có soundboard ở phía sau để đặt micro.

Vấn đề xử dụng piano trong một show rock là bạn mic’ing một nhạc cụ acoustic giữa một rừng ampli, có thể tràn vào micro piano. Tuy nhiên, chỉ có thể vậy khi nhạc cụ lớn hơn hay êm hơn so với phần còn lại, do đó hãy chắc chắn mức độ âm lượng trên sân khấu không hỗn hào quá để bạn có cơ hội chiến đấu với nó.

Khi bạn xem xét bất kỳ piano acoustic nào, bạn có thể thấy dây đàn chạy trên chiều dài của nhạc cụ, bắt đầu là dây thấp và tăng dân với dây cao hơn. Bạn cũng sẽ thấy những búa đánh dây thường nằm sau phím. Trường hợp đàn piano grand, phím ở một đầu đầu dây, trong khi ở ở piano đứng, phím ở giữa dây, và đây là chỗ búa đánh vào. Điểm búa chạm dây là khu vực va chạm (attack zone). (Ở piano, attack tinh vi hơn rất nhiều so với những nhạc cụ khác).

Piano có dynamic range rất lớn, từ crescendos lớn đến staccatos sắc nét sang dal nientes (thuật ngữ riêng về âm sắc của piano – ND). Cùng với giải này là giải tần rất lớn. Do bản chất định hướng của micro, và khu vực bố trí micro, hai micro thường là không đủ. (Kỹ sư đôi khi xử dụng cấu hình cặp chéo, nhưng điều này lại thu nhận tiếng noise). Thành thật mà nói, tôi không chắc cách đặt micro piano thật đúng cho show ra sao. Hầu hết đều là mầy mò (thử và sai – trial and error), và hôm nay nó hoạt động tốt thì ngày mai lại không, vì môi trường âm thanh luôn thay đổi. Nhưng nhờ kết hợp, tôi thấy hoạt động khá tốt cho môi trường live là một mảng năm micro. Tùy thuộc vào kích thước của piano, tôi sẽ xử dụng ba micro condenser có diaphragm nhỏ khoảng đặt cách điểm chạm (attack zone)khoảng 5-6 inch để bắt nốt nhạc càng rõ càng tốt, sau đó hai micro condenser có diaphragm lớn để bắt âm thanh của thùng. Hãy nhớ, nếu thu càng xa attack zone, bạn càng thu nhận tiếng thùng nhiều hơn. Trong trường hợp piano, nếu có hai micro đặt hơn nửa chừng hai đầu piano và cách xa khoảng 7-10 inch sẽ giúp bạn nắm bắt âm thanh toàn thùng khá đẹp.

Mic’ing cho piano đòi hỏi phải khéo léo. Đôi khi nghệ sĩ piano sẽ chơi ở một mức độ thấp đến nỗi bạn có thể nghe thấy tiếng noise phòng nếu bạn bật micro để bù đắp. Ngoài ra, đôi khi khó kiểm soát ở giải low-end, và bạn phải giảmf ilterhigh-pass và bị mất vài nốt của piano. Nếu bạn gặp vấn đề vài yếu tố của piano khó xác định, và bố trí micro nhiều vị trí không giúp được gì, hãy suy nghĩ về chèn pick-up ở những vị trí có vấn đề trong thùng đàn. Bằng cách này bạn có thể kết hợp pick-up-micro để có được cái gì bạn cần. (vài người có thể nghĩ đây là một sự phạm luật, nhưng có thể nghe thấy còn hơn là không nghe gì cả). Nếu có bất cứ điều gì, thì đó là âm thanh của phòng sẽ gây ra vấn đề. Nếu bạn xem xét địa điểm hòa nhạc cổ điển được xây dựng tốt, bạn sẽ thấy rằng họ có rất nhiều cái để xử lý âm thanh, việc đặt micro lên những loại nhạc cụ sẽ dễ dàng hơn.

Mic’ing phần kèn đồng(Brass)

Phần kèn đồng luôn phổ biến đem lại dynamic khác cho âm nhạc. Mic’ing cho nó khá dễ, rõ ràng, âm thanh đến từ chỗ loe ra, vì vậy đây là chỗ bạn muốn đặt micro. Âm thanh đồng trục (on-axis) với chỗ loe sáng hơn (edgier) so với ngoài trục (off-axis).

Vì những nhạc cụ kènl uôn di động, nó sẽ luôn di chuyển, vì vậy có câu hỏi là: Bạn có cho các nhạc sĩ kiểm soát dynamic của họ, hay chính bạn muốn? Nếu cho phép họ làm điều đó, có rất nhiều loại micro đúng ý của bạn: Audio Technica Pro25, Sennheiser 421, EV RE20, và v.v. Đây là những micro tuyệt vời, âm thanh có nhiều phẩm chất khác nhau. Tất cả đều gắn vào chân micro, vì vậy nhạc sĩ điều khiển gần hay xa micro là tùy ông ta. Cá nhân tôi thích cách tiếp cận này vì nó cho phép nhạc công có được cảm giác về âm nhạc, nhưng nếu họ hiểu biết thêm về kỹ thuật micro thì càng tốt, nó giống như kỹ thuật micro của ca sĩ, nhưng không cách nào gần được sự tinh tế cả. Đó là tất cả nhấn mạnh, bạn nhìn thấy, khi họ đang chơi solo, họ sẽ tự động đẩy nhạc cụ của họ về phía trước. Nếu bạn bố trí micro làm việc ở trạng thái bình thường của họ, khi họ muốn nhấn mạnh vài nốt nhạc hay một phần của một bài hát, họ sẽ di chuyển về phía trước và quay về cho bạn vài dynamic tốt đẹp. Vấn đề duy nhất là khi chơi nhạc cụ kèn, họ sẽ không nghe gì hết, vì vậy âm thanh mà họ nghe thấy là sự cộng hưởng của nhạc cụ trong đầu họ.

Cách tiếp cận khác là xử dụng một micro clip-on, gắn vào cạnh của phần loe ra, và sau bẻ cong vào đối mặt giữa còi kèn. Giữ micro ở khoảng cách tương tự thường xuyên, do đó, bạn là người điều khiển âm lượng, và cảm giác của người chơi đến từ kỹ thuật thổi của mình. Tuy nhiên, kỹ thuật này có thể bị rẽ nhánh khi họ đang chơi. Micro chất lượng tốt gắn trên kèn có thể cô lập micro với thân nhạc cụ, do đó, không xảy ra điều này.

Phun trực tiếp? (Direct Injection) (DI)

Hộp DI (DI box) chuyển đổi tất cả tín hiệu line thành tín hiệu line micro balanced. Nên có một PAD trên mỗi cái, để giảm mức độ vào hộp DI nếu input hơi mạnh. Nó cũng có chức năng ngắt tiếp đất, có thể loại bỏ bất kỳ tiếng noise, tạo bởi vòng lập tiếp đất. DI có hai loại, hoạt động và thụ động (active and passive). Sự khác biệt chính giữa hai loại là DI passive không yêu cầu bất kỳ nguồn năng lượng nào, trong khi DI active phải cần. Sự khác biệt này giống như giữa micro dynamic và condenser, và cả hai loại đều có ưu điểm của riêng nó. DI passive có lợi thế là cô lập từ đầu input đến output vì nó xử dụng nhiều mạch biến thế bên trong. Điều này có nghĩa nó có thể giảm bất kỳ tiếng ùm hay lào xào nào trên đường dây có hiệu quả hơn. DI active đòi hỏi năng lượng để hoạt động, cái này có thể có dạng phantom power hay pin. Lợi thế của việc xử dụng DI active là giảm thiểu sự mất tần số hi-end so với xử dụng DI passive. Vì input của DI active có trở kháng (impedance) rất cao, nó không làm mất tải của dây đàn guitar và pick-up. DI passivecó trở kháng input thấp, có thể làm mất tần số cao và/hay thấp.

Trong hệ thống PA, guitar bass ít phụ thuộc vìnó xử dụng âm thanh từ ampli, tại live show, có thể chứng minh là tần số cực thấp bạn cần từ loa amp âm bass khá khó. Kết quả, hầu hết channel list đều có một DI bass và micro bass. Rõ ràng, nhạc công bass này sẽ có thiết lập của riêng mình trên ampli, mà bạn sẽ muốn nắm nó, và khi DI và micro được xử dụng kết hợp với nhau và trộn lại, nó cho ra âm thanh đầy và sâu. Bạn sẽ có tiếng low-end nhiều hơn, và cũng kiểm soát được nhiều hơn.

Keyboard luôn được DI tốt nhất. Để keyboard để thiết lập mức độ riêng của nó trên sân khấu nếu nó dùng ampli, nhưng lấy tín hiệu trực tiếp. Vì thiết bị này bao gồm giải tần số rộng, điều quan trọng là bạn không bị mất bất kỳ tần số nào không được tái tạo bằng loa.

Tôi đã từng đi lưu diễn với một ban nhạc có tiếng guitar nghe có vẻ khủng khiếp vì họ dùng pedal để làm distortion ampli, và ban nhạc cũng nhấn mạnh về cách xử dụng distortion (và đây là vấn đề cơ bản). Tôi mầy mò những âm thanh của pedal, nhưng không nhận ra nó ngay, những cái sẽ xảy ra giữa bài hát, họ sẽ làm ampli distortion, và tất cả dynamic sẽ bị hút ra và thay thế bằng cái gì đó giống như có con ong bị mắc kẹt trong cái bình. Sau đó, khi tắt distortion, tất cả dynamic sẽ quay trở lại. Tôi có thể làm cho nó ra âm thanh nặng, nhưng tôi không thể làm nó dễ hiểu. Rất nhiều vấn đề với pedal distortion giá rẻ là nó xử lý âm thanh bằng cách đè bẹp tín hiệu ban đầu. Điều này làm cho giải tần ở hai cực bị biến mất, và xảy ra một loại compressor bởi dynamic tự nhiên của nhạc cụ cũng bị bẹp xuống. Để thử và sửa chữa nó, tôi quyết định thêm một hộp DI trước pedal distortion, và sau đó bị tràn tiếng guitar vào những phần bị distort rất nhiều, chỉ để làm âm thanh rõ lên một chút.

Nhạc công bass đôi khi xử dụng pedal tốt. Vấn đề cơ bản với tất cả loại pedal là nó nén tần số toàn âm phổ, không phải luôn xuất hiện trong trường hợp của guitar, nhưng khi giao dịch với âm guitar bass nó có thể. Khi bạn đóng dấu vào distortion, nó có thể có âm thanh tuyệt vời qua ampli, nhưng bạn cũng mất giải cực low khi mix. Cố gắng để đẩy âm thanh lên trên cạnh và làm cho nó lớn lên, bạn đang thật sự nắm giữ nó và kéo nó trở lại an toàn, và đó không phải là phong cách của rock ‘n’ roll. Luôn xử dụng distortion ampli ở chỗ có thể, nếu không, bạn có thể suy nghĩ về việc cho thêm một line DI. Trong trường hợp của guitar bass, phải chắc chắn bạn luôn luôn có line DI trước khi có hiệu ứng, sau đó đặt micro cho ampli hay line DI khác thu nhận tất cả hiệu ứng phụ.

Nếu vẫn thất bại …

Kỹ thuật micro là điều rất cá nhân. Kỹ thuật này làm việc cho người này sẽ không luôn làm việc cho người khác. Bạn nên luôn thử một vài kết hợp micro và vị trí khác nhau chỉ để nghe âm thanh thay đổi ra sao. Nâng cao kỹ năng nghe của bạn, trên hết là phải tin tưởng vào tai của bạn.

Phần quan trọng nhất của chuỗi âm thanh bất kỳ nào là sự khởi đầu. Hãy làm đúng và phần còn lại của âm thanh sẽ rơi vào chỗ không có vấn đề thiết bị tốt hay xấu ra sao. Có vài micro tuyệt vời sẽ giúp bạn làm công việc ngoài sức tưởng tượng, từ những công ty như Earthworks, Sennheiser, Audio Technica, Audix, và EV, vì vậy hãy thử nhiều micro nếu có thể trên nhiều ứng dụng khác nhau. Không bao giờ biết bạn sẽ nghe thấy cái gì.

Theo thời gian, đặc biệt là trong những ngày đầu sự nghiệp, bạn sẽ được cho coi một thùng micro đầy những micro bị móp méo, có tất cả hình dạng và kích cỡ, và đôi khi bao gồm những thương hiệu bạn chưa bao giờ nghe nói đến. Nếu may mắn, có được ít nhất vài Shure SM58 hay SM57 trong đó, đây là những micro tiêu chuẩn công nghiệp. Nó rất rẻ, bạn có thể đặt nó vào bất cứ cái gì, và nó sẽ thực hiện công việc. Bạn có thể không có được âm thanh tốt nhất mà bạn đang tìm, nhưng nó sẽ giúp bạn thoát ra khỏi bất kỳ tình huống nào, hãy xử dụng nó nếu cần.

Hình 13.11:

Nếu tất cả đều thất bại và bạn đang có vấn đề thu nhận âm thanh tốt, lấy micro lớn nhất bạn có thể thấy trong thùng.

Nối dây (Patch)

Một khi có tất cả micro đều trên chân và ở đúng vị trí, điều bạn cần làm cuối cùng là cắm nó vào hệ PA. Bạn sẽ nhận thấy channel list đã thực hiện trước đây được đánh số cho channel và mỗi channel có một công cụ dành riêng cho nó. Những loại cable micro từ mỗi micro và phải chạy vào channel tương ứng trên mixer. Điều này được gọi là bản nối  (patch) và là việc cắm vật lý vào cable micro.

Làm điều này thật đúng rất quan trọng, nếu không bạn có thể tốn thời giờvô ích khi có micro cắm sai channel hay không cắm được toàn bộ. Vấn đề có thể đến từ khi bạn đang xử dụng satellite boxe chạy từ phía bên kia sân khấu mà sau đó cắm vào stage box. Hãy để tôi giải thích: đàn guitar ở phía bên kia sân khấu và đi vào channel 12 trên mixer của bạn. Nó đã chạy vào line 5 trên satellite boxe, có nghĩa là line 5 từ satellite boxe cần phải cắm vào channel 12 trên stage box để đưa nó vào đúng channel của mixer. Điều đó có thể gọi là thủ tục khá đơn giản, nhưng khi bạn đang phải đối mặt với nhiều line, tất cả đều từ trên sân khấu đi vào nhiều channel khác nhau, có thể nó rất phức tạp.

Tại những lễ hội (festivals), bạn có thể đưa ra festivalspatch cho mixer. Sau khi bạn gởi channel list, nó sẽ được chuyển cho công ty cung cấp hệ PA, và sau đó họ sẽ tích hợp channel list của bạn vào channel list tổng của họ. Điều này có nghĩa những channel của bạn sẽ bị trải ra để họ kết hợp tất cả những channel list khác của những ban nhạc đang chơi cùng một sân khấu, và có thể không còn theo thứ tự như trước. Điều này không thật sự tiết kiệm thời gian trong tiến trình thay đổi và có thể làm cho patcher có được patch riêng cho mỗi ban nhạc dễ hơn, vì tất cả channel sẽ được nhóm lại với nhau, và trên mixer, bạn sẽ có bộ xử lý dynamic cắm đúng chỗ.

Theo http://www.giaotrinh.soundlightingvn.com